گفت وگو با محمدتقی امیدیان، طراح نخستین پرتره امام خمینی (ره) بر روی اسکناس ها

به گزارش شهرآرانیوز؛ محمدتقی امیدیان از جمله هنرمندان برجسته در حوزه طراحی و نقاشی است که سال‌ها در مشهد به خلق آثار فاخر هنری پرداخته و هم اکنون در دانشگاه یوتیکا واقع در ایالت نیویورک آمریکا به تدریس و پژوهش مشغول است. امیدیان در اواخر دهه ۶۰، پس از رحلت امام خمینی (ره)، نخستین پرتره ایشان را برای چاپ بر روی اسکناس‌ها طراحی کرده است. 

او همواره خود را مدیون امام رضا (ع) می‌داند و معتقد است هر توفیقی که در مسیر هنری اش حاصل شده، به برکت وجود ایشان بوده است. در جریان سفر اخیر این استاد هنرمند به مشهد، گفت وگویی با او داشتیم که آنچه در ادامه می‌خوانید، حاصل این دیدار صمیمانه است.

از انجمن اسلامی دبیرستان تا موزه آستان قدس رضوی

متولد ۱۳۴۴ در شهر اراک هستم. از دوران کودکی، تقریبا سه ماه تابستان را در مشهد بودیم. منزل پدربزرگم در مشهد بود و زیاد به این شهر می‌آمدم. از بیست سالگی تا پیش از رفتن به آمریکا، در مشهد زندگی می‌کردم. خودم را مشهدی-اراکی می‌دانم. نمی‌توانم دقیقا بگویم کار هنر را از چه زمانی آغاز کردم. از کودکی به نقاشی علاقه‌مند بودم.

پدرم می‌گفت اگر می‌خواهی نقاشی را ادامه دهی، کارت باید با دیگران متفاوت باشد و باید راه خودت را پیدا کنی. او تحصیل را مقدمه پیشرفت در کار می‌دانست. هرچند هنر را نزد استاد خاصی فرا نگرفتم، اما از مطالعه و پژوهش درباره هنر غافل نبودم و مطالعاتم را در این زمینه گسترش دادم. در دوران دبیرستان برای انجمن اسلامی مدرسه کار‌های هنری انجام می‌دادم. آن دوره هم زمان با دوران دفاع مقدس بود و از من می‌خواستند طرح‌هایی در ارتباط با جنگ آماده کنم. آن زمان فقط طراحی می‌کردم و از رنگ استفاده نمی‌کردم. 

به صورت ناخودآگاه به طراحی علاقه‌مند بودم؛ حتی در فضای تاریک هم تمرین طراحی می‌کردم. با خودکار طراحی می‌کردم تا به امید اصلاح کار نباشم و دقت کنم که در کارم اشتباه نکنم. در هفده سالگی به خدمت سربازی رفتم. در همان مقطع کار با رنگ را فرا گرفتم. در دوره سربازی نیز تولید آثار هنری، به ویژه درباره دفاع مقدس را ادامه دادم و در حوزه تبلیغات جنگ و روابط عمومی، در جبهه حضور پیدا کردم.

پس از پایان دوره سربازی، به صورت اتفاقی در خیابان ولی عصر (عج) استاد رسام عرب زاده را دیدم. قبلا تصویر او را دیده بودم و با کارهایش آشنایی داشتم. سر صحبت را باز کردم و گفتم هنرجویی هستم که فعالیت‌های هنری را به صورت آزاد ادامه می‌دهم. از من خواســـت به دفترش در خیابان وصال شیـرازی بروم. آنجـا برخی از نمونه کار‌های پرتـره خـود را به او ارائه کردم. 

از اینکه آن طراحی را با خودکار و بدون طراحی اولیه اجرا کرده بودم، تعجب کرد. از او خواستم استادی به من معرفی کند، اما گفت تا این بخش از مسیر را به خوبی و به تنهایی پیموده‌ای و از این به بعد هم خودت می‌توانی راه را پیدا کنی. در نهایت توصیه کرد به مشهد بروم و در آستان قدس رضوی سراغ استاد ظریف تبریزیان را بگیرم. وقتی نزد او رفتم، از ارتباط بین من به عنوان یک جوان نوزده ساله با استاد عرب زاده تعجب کرد. نمونه کارهایم را که دید، من را به مرحوم استاد مهدی زاده معرفی کرد.

در نهایت من را به حوزه فرهنگی آستان قدس و مرحوم دکتر برادران رفیعی معرفی کردند. در آنجا از من خواستند چند پرتره از چهره برخی از روحانیون و علمای خراسان بکشم و من این کار را با آبرنگ انجام دادم. کم کم از من خواستند کاری برای موزه آستان قدس رضوی انجام دهم. امام رضا (ع) لطف زیادی به من داشت و در همه زندگی خود، مدیون لطف ایشان بوده‌ام.

رسم تصویر آیت الله میلانی، مهم‌ترین پله رشد و ترقی‌ام شد

پرتره‌ای از مرحوم آیت ا... میلانی کشیدم. برای آن به صورت جدی وقت گذاشتم و در ترسیم آن، لطف خدا شامل حالم شد. این پرتره را که به آستان قدس ارائه کردم، از من خواستند به حضور مرحوم آیت ا... واعظ طبسی، تولیت فقید آستان قدس، برسم. در آن جلسه افراد مهمی از مجموعه مدیریت آستان قدس حضور داشتند. از کار من تعریف و تمجید شد.

یک پرتره هم از آیت ا... حکیم کار کردم. این دو اثر در حد نگهداری در موزه بود و در نهایت در موزه آستان قدس قرار گرفت. قرار بود در پروژه‌ای تصاویر علمای مشهد را طراحی کنم، اما جریانی پیش آمد که از ادامه همکاری در این پروژه منصرف شدم. به جای آن در مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس مشغول به کار شدم. کار‌های مختلف پژوهشی، ترسیم تابلو و... داشتم و ایده‌هایی برای موضوع آموزش ارائه کردم که بعد‌ها اجرایی شد. آن تصویری که از مرحوم آیت ا... میلانی کشیدم، پایه‌ای برای موفقیت‌ها و موقعیت‌هایی شد که پس از آن برایم فراهم شد.

استاد فرشچیان در موزه کار من را دیده بود. به پیشنهاد مرحوم آیت ا... طبسی، پرتره‌ای از استاد فرشچیان کشیدم و تقدیم کردم. بسیار مورد توجه ایشان قرار گرفت و در نهایت به واسطه ایشان، این اثر در موزه کاخ سعدآباد قرار گرفت.

پس از درگذشت امام خمینی (ره)، موضوع طراحی اسکناس با تصویر ایشان مطرح شد. یکی از مهم‌ترین مسائل این بود که طرح توسط یک مسلمان شیعه ارائه شود. با توجه به اینکه طرح منحصر به فردی از چهره مرحوم آیت ا... میلانی کشیده بـودم و در موزه قرار گرفته بود، با اسـتقبال روبـــه رو شد و برای این کار سراغ من آمدند. پذیرفتم و این کار را در مدت سه ماه انجام دادم.

در این مدت، کار‌های دیگری هم انجام می‌دادم، اما هیچ کس خبر نداشت که این پروژه مهم را انجام می‌دهم. این طرح بر روی اسکناس هزار تومانی اجرا شد. عکس را مرحوم احمد خمینی به من داد و قرار شد طراحی از روی آن عکس انجام شود. کار را در مشهد اجرا کردم. البته سختی‌های خاص خود را داشت و در زمان اجرا، برخی از جزئیات آن تغییرات مختصری داشت.

در ادامه حتما بخوانید دلنوشته احساسی حسن روح‌الامین برای محمود فرشچیان | کسی مانند محمود فرشچیان دیگر تکرار نمی‌شود

مهاجرت برای آموختن هنر

کم کم از کشور‌های مختلف از من دعوت شد. در نهایت حدود سال ۱۳۷۴ به دعوت انجمن آبرنگ نیویورک به آمریکا رفتم. به دانشگاه یوتیکا در شهر یوتیکا در ایالت نیویورک رفتم و از آن سال در آمریکا ماندگار شدم. البته به ایران رفت وآمد داشته و دارم. در آنجا به تحصیل و تدریس مشغول شدم.

در مدت زمان کوتاه، به من (Credit) دادند. برخی دروس پایه مانند ریاضیات را نیز فرا گرفتم. یکی از ویژگی‌های دانشگاه‌ها در آنجا این است که نیاز نیست کسی کاری را از صفر شروع کند؛ وقتی می‌بینند کار او در زمینه‌ای خوب است، زمینه پیشرفت را فراهم می‌کنند. با انواع مدیا از جمله مداد، خودکار، گچ و... و با ابزار مختلف از جمله قلم مو، کاردک، مقوا و دست کار کرده‌ام.

ضمن تولید آثار نقاشی و تدریس، در زمینه کار‌های حجمی و خصوصا کار با فلز نیز مهارت پیدا کرده‌ام و آثاری با ابعاد بسیار بزرگ تولید کرده‌ام. کار‌های خود را در نگارخانه‌های مختلف ارائه کرده‌ام. در حوزه پژوهش نیز فعالیت‌هایی داشته‌ام و در حال نگارش کتاب هستم. حتی در ساخت وسایل موردنیاز برای جبران ضعف در تناسب‌ها نیز کار کرده‌ام و با استفاده از فلز، نمونه اولیه آن را تولید کرده‌ام. کار‌های لازم برای ثبت اختراع آن را در ایران و آمریکا انجام داده‌ام. این وسیله، یک ابزار جدید هنری محسوب می‌شود.

هنرمند همیشه به آموختن و تجربه توأم نیاز دارد

در جریان سفر‌های خود به ایران، تلاش کرده‌ام برخی از تکنیک‌هایی را که در حوزه بافت انجام داده‌ام آموزش دهم. آموختن زمینه‌های هنری بدون تمرین و ممارست و صرفا با تکیه بر تئوری‌های هنری کافی نیست. تجربه مهم است و حتی تحصیلات آکادمیک نیز به تنهایی کافی نیست. شخص باید با تجربه، دنیای خود را کشف کند، قلمرو خود را بشناسد و تکنیک‌های جدید را تجربه کند.

دولت‌ها باید از هنرمندان حمایت کنند

در دنیا، دولت‌ها مستقیما به هنرمندان کمک نمی‌کنند، اما بسترسازی برای رشد و ارتقای آن‌ها را فراهم می‌آورند. اگر هنرمندی در هر زمینه هنری اثری با ارزش‌های هنری ارائه دهد، حقوق معنوی و مادی او مورد توجه قرار می‌گیرد.

از سوی دیگر، حمایت غیرمستقیم از هنرمندان نیز مورد توجه است. مثلا برای هنرمندان، کار‌های ساده تری جز هنر فراهم می‌شود تا بتوانند زندگی خود را تأمین کنند و در کنار آن، به فعالیت هنری خود ادامه دهند. حداقل باید کاری مناسب و در شأن هنرمند برای او فراهم شود.